Podkowy są niezbędnym elementem wyposażenia każdego konia, a ich zadaniem jest wzmocnienie kopyt oraz ich ochrona przed zbyt szybkim ścieraniem. Choć podkowy świetnie spełniają swoje zadanie, to nie zawsze zapewniają odpowiednią przyczepność, co bywa problemem, zwłaszcza u koni sportowych. gdyż brak przyczepności zwiększa ryzyko urazów nóg. Dlatego w celu zwiększenia bezpieczeństwa stosuje się podkowy z hacelami, czyli specjalnymi śrubami, które podobnie jak „buty korki” U piłkarza dają przyczepność i chronią kopyta. Z naszego artykułu dowiesz się,  czym są hacele, jakie są ich rodzaje i jak dobrać je do konkretnego podłoża dla koni.

Czym są hacele i dlaczego się je stosuje

Hacele, nazywane również ocelami, to ważne elementy w podkowach koni, mające na celu znaczące zwiększenie przyczepności do różnorodnych podłoży, takich jak miękka piaszczysta ziemia czy twardy lód. Te niewielkie śruby wykonane są z wytrzymałych materiałów takich jak stal, aluminium, mosiądz czy tytan. Śruby te mają różne kształty, owalne, kwadratowe i podłużne, co pozwala na odpowiedni dobór haceli do podłoża dla koni.

Hacele do podków stosuje się przede wszystkim w celu zapobiegania poślizgom, co jest istotne dla zapewnienia bezpieczeństwa zarówno koniowi, jak i jego jeźdźcowi. Jest to ważne szczególnie w przypadku koni sportowych i tych pracujących na śliskim lub nierównym terenie.

Hacele w końskich podkowach stosowane są od starożytności i umożliwiały koniom poruszanie się po błotnistym terenie, a w średniowieczu stały się elementem wyposażenia koni wojskowych. W tamtych czasach były one najczęściej wykonywane z żelaza i przybijane do podków gwoździami, a wraz z rozwojem kowalstwa, zaczęto produkować hacele z różnych materiałów i o różnych kształtach. W XX wieku powstały pierwsze hacele, które można było montować i demontować.

Zalety i wady stosowania haceli w podkowach

Stosowanie haceli w podkowach koni ma szereg zalet, które mogą znacząco poprawić ich bezpieczeństwo i wydajność w różnych warunkach. Wśród plusów montowania haceli  w końskich podkowach najczęściej wymieniane są:

• poprawa przyczepności i bezpieczeństwo – główna zaleta haceli to lepsza przyczepność kopyt do podłoża, dzięki której zmniejsza się ryzyko poślizgu, co bezpośrednio przekłada się na bezpieczeństwo konia i jeźdźca;
• lepsza wydajność – dzięki poprawie stabilności i pewności kroku, hacele pozwalają koniom na lepsze wykorzystanie swojego potencjału, co jest szczególnie ważne w zawodach konnych;
• ochrona kopyta – stosowanie haceli przyczynia się też do lepszego rozkładu ciężaru na kopyto, co pomaga w jego ochronie przed nadmiernym zużyciem i kontuzjami.

Stosowanie podków z hacelami wiąże się jednak także z pewnym ryzykiem, gdyż koń może zranić się śrubą lub boleśnie kopnąć czy przydepnąć innego konia, czy człowieka. Dlatego ważne jest, by wykręcać hacele, kiedy koń spoczywa w boksie lub jest transportowany, a także unikać ich użycia, gdy koń jest wypuszczany na padok z innymi końmi.

Ponadto długotrwałe stosowanie haceli, zwłaszcza u koni z problemami z nogami, może prowadzić do dodatkowego napięcia mięśni i ścięgien. Z tego powodu warto również pamiętać o ochronie nóg konia i stosować ochraniacze lub kaloszki. Istotne jest także to, by dobrze dobrać odpowiedni rodzaj haceli do powierzchni, na której porusza się koń.

Jak dobrać hacele do podłoża

Wybór odpowiedniego rodzaju haceli, ich materiału i sposobu montażu powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb konia, rodzaju aktywności i podłoża, po którym się porusza. Największe korzyści ze stosowania haceli można uzyskać, gdy są one zakładane koniom podczas jazdy w określonych warunkach takich jak: 

• jazda po śliskim, mokrym terenie – w deszczu czy podczas wiosennych roztopów, kiedy to tereny trawiaste, pola i ścieżki mogą stać się wyjątkowo śliskie, hacele zapewniają koniom lepszą przyczepność, minimalizując ryzyko poślizgu. Podczas jazdy po śliskim terenie zalecane jest stosowanie haceli o dłuższych kołkach, które mogą lepiej wbijać się w mokrą nawierzchnię;
• warunki zimowe – zwykłe podkowy na występującym zimą śniegu i lodzie są niebezpiecznie śliskie. Dlatego hacele zimowe, często wyposażone w specjalne wstawki przeciwśnieżne, zapobiegają zbieraniu się śniegu w podkowach, co poprawia przyczepność i bezpieczeństwo w zimowych warunkach;
• praca na twardym, nierównym terenie – konie, które są wykorzystywane do pracy w leśnictwie, rolnictwie czy w terenach górskich często muszą poruszać się po twardym, nierównym podłożu. Tutaj sprawdzą się szerokie hacele z ostrymi krawędziami, które zapewniają lepszą stabilność oraz zapobiegają ślizganiu się, co jest kluczowe dla zapewnienia bezpiecznego i efektywnego wykonywania pracy;
• zawody konne i sporty jeździeckie – w dyscyplinach takich jak skoki przez przeszkody czy wyścigi konne, odpowiednia przyczepność jest niezbędna dla osiągnięcia najlepszych wyników i zapewnienia bezpieczeństwa. Dla koni skaczących przez przeszkody dobrze jest użyć  mocnych haceli, zdolnych wytrzymać intensywne uderzenia o grunt. Szerokie modele zapewniają stabilność przy lądowaniu, a zaokrąglone krawędzie są mniej narażone na spowodowanie obrażeń zarówno koniowi, jak i jeźdźcowi. Z kolei na ujeżdżalnie zalecane są subtelne, niewielkie hacelki, które nie wpływają na precyzyjne ruchy konia, a brak ostrych krawędzi ogranicza ryzyko kontuzji.

Dobór odpowiednich haceli jest istotnym elementem przygotowań konia do pracy lub treningu, gwarantującym nie tylko lepsze wyniki, ale przede wszystkim bezpieczeństwo i komfort. koni. Ważne jest także umiejętne i właściwe zakładanie haceli oraz po ich zdemontowanie po skończonej pracy konia.

Zakładanie i demontaż haceli w podkowach

Obecnie zalecane jest montowanie haceli przy użyciu specjalnego systemu śrubowego. W zależności od funkcji, jakie mają spełniać oraz od  terenu, po którym porusza się koń, hacele umieszczane są w różnych miejscach podkowy. Najczęściej zakładane są one na przedniej części podkowy, blisko palców, ale w zależności od potrzeb, mogą być również montowane na bokach lub przy piętach podkowy. 

Przy montażu haceli do podkowy lub ich demontażu wymagana jest precyzja oraz zastosowanie odpowiednich narzędzi takich jak: klucz do haceli, pasta do gwintów oraz druciana szczotka. Poniżej przedstawiamy proces prawidłowego zakładania  demontażu haceli do podków krok po kroku:

• krok 1 przygotowanie podkowy – używając szczotki drucianej, starannie wyczyść otwory gwintowane w podkowie, usuwając błoto, kamienie oraz rdzę. To nie tylko zapewni solidne dopasowanie haceli, ale także ułatwi dalszy proces montażu;
• krok 2 aplikacja pasty do gwintów – nałóż niewielką ilość pasty bezpośrednio na gwint haceli, ma ona za zadanie zapobiegać korozji, jak również ułatwić przyszłe odkręcanie haceli, co jest szczególnie ważne dla ich długowieczności i łatwości w obsłudze;
• krok 3 montaż haceli – kolejny krok to właściwy montaż haceli. Korzystając z klucza do haceli, delikatnie wprowadź je do otworu w podkowie. Pamiętaj, aby nie dokręcać haceli zbyt mocno, nadmiernie użyta siła może uszkodzić zarówno gwint w podkowie, jak i samą hacelę;
• krok 4 sprawdzenie – na koniec upewnij się, że wszystkie hacele zostały dokręcone równomiernie i nie wystają za dużo poza powierzchnię podkowy, co mogłoby negatywnie wpłynąć na komfort chodzenia konia.

Z kolei demontaż haceli z podkowy wymaga oczyszczenia podków, odkręcenia śrub oraz sprawdzenia stanu podków. W celu ich zdemontowania przyłóż klucz do haceli i delikatnie odkręć śruby zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Jeśli hacela jest zablokowana, możesz spróbować delikatnie nacisnąć na klucz, aby pomóc w odkręceniu, ale unikaj stosowania zbyt dużej siły.

Dla bezpieczeństwa i zdrowia konia warto także pamiętać o systematycznym czyszczeniu, konserwacji oraz wymianie zużytych haceli i podków.

Podsumowując, hacele w podkowach stosuje się w celu zapewnienia przyczepności, bezpieczeństwa i poprawy wydajności koni podczas pracy na różnych powierzchniach. Szczególnie są one zalecane w jeździectwie i w pracy na trudnym  terenie, gdyż poprawiają stabilność i zmniejszają ryzyko poślizgów. Niezwykle istotny jest odpowiedni dobór haceli, dostosowany do potrzeb konia i warunków.

Montaż i demontaż haceli wymaga użycia specjalnych narzędzi oraz precyzji, a regularna konserwacja zapewnia ich długotrwałe, efektywne działanie. Ważne jest też, aby pamiętać o potencjalnych problemach, jakie mogą powodować hacele jak np. nierównomierne obciążenie kopyta. Dlatego wybierając hacele, warto zwrócić uwagę na to, czego konkretnie potrzebuje koń.