Woltyżerka to niezwykle widowiskowa dyscyplina sportowa, łącząca jazdę konną z elementami akrobatyki. Ten artystyczny sport konny wymaga od zawodników nie tylko doskonałej kondycji fizycznej, ale także wyjątkowej harmonii i porozumienia z dobrze wyszkolonym koniem. Pomimo to, ta forma jeździectwa zyskuje na popularności, przyciągając entuzjastów konnych sportów z całego świata. W naszym artykule przeczytasz o historii tej dyscypliny, wykonywanych figurach oraz o odpowiednim sprzęcie dla jeźdźca i jego konia.

Woltyżerka – co to jest za sport i jaka jest jego historia

Woltyżerka to jedna z siedmiu dyscyplin jeździeckich wspieranych przez Międzynarodową Federację Jeździecką (FEI) i, obok takich dyscyplin jak skoki przez przeszkody czy ujeżdżenie, jest jednym z najpopularniejszych sportów konnych. W dyscyplinie tej zawodnik (lub grupa zawodników) wykonuje zróżnicowane pod względem trudności figury gimnastyczne i akrobatyczne na galopującym, kłusującym lub stępującym koniu, prowadzonym na lonży wokół okrągłej areny, zwaną volte. Nazwa dyscypliny pochodzi z francuskiego słowa „la Voltige”, oznaczającego akrobacje, natomiast częściej obecnie stosowany jest odpowiednik słowa woltyżerka po angielsku – vaulter.

Woltyżerka jest zarazem niezwykle widowiskowym, ale równocześnie trudnym sportem, który wymaga od jeźdźca i jego konia nie tylko współpracy, dobrego wyszkolenia, ale też odpowiedniego sprzętu i specjalnie przygotowanego podłoża dla koni.

Historia woltyżerki sięga setek lat wstecz, kiedy to umiejętności te były trenowane przez starożytnych Rzymian. Wtedy to jedną z konkurencji na ówczesnych Igrzyskach były akrobatyczne ćwiczenia na galopującym koniu. Woltyżerka zyskała popularność w renesansie, najpierw jako element musztry jeździeckiej, a z czasem stała się formą gimnastyki dostępną również dla dzieci i młodzieży.

W nowożytności pierwsze drużynowe zawody woltyżerki miały miejsce w Niemczech, a Międzynarodowa Federacja Jeździecka (FEI) uznała ją za oficjalną dyscyplinę sportową w 1983 roku. W ostatnich latach woltyżerka zyskała na popularności, szczególnie w Europie oraz Ameryce Północnej, i choć nie jest dyscypliną olimpijską, to jest elementem wielu najważniejszych międzynarodowych zawodów jeździeckich.

Woltyżerka dla dzieci – pasja i rehabilitacja

Woltyżerka dla dzieci to niezwykle interesująca aktywność fizyczna, która może przerodzić się w pasję. Jest to też przyjemna forma rehabilitacji dzieci z różnymi potrzebami zdrowotnymi specjalnymi. Woltyżerka wspiera zarówno rozwój fizyczny, jak i emocjonalny, korzystnie wpływając na:

• poprawę koordynacji i równowagi – jazda konna wymaga od dziecka utrzymania równowagi, co stymuluje mięśnie i poprawia ogólną koordynację ruchową;
• wzmacnianie mięśni – podczas uprawiania woltyżerki następuje aktywacja różnych grup mięśniowych, zwłaszcza w obrębie tułowia, co jest kluczowe dla dzieci z osłabionym tonusem mięśniowym. Regularne ćwiczenia przyczyniają się do zwiększenia siły i wytrzymałości mięśniowej;
• stymulację sensoryczną – interakcja z końmi dostarcza bogatych doświadczeń sensorycznych, co jest cenne dla dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego;
• poprawę koncentracji – woltyżerka wymaga skupienia uwagi na wielu elementach jednocześnie takich jak: utrzymanie balansu czy komunikacja z koniem, co pomaga w ćwiczeniu koncentracji, ważnej szczególnie w przypadku dzieci z ADHD;
• redukcję stresu – kontakt ze zwierzętami ma działanie terapeutyczne, obniża poziom stresu i poprawia nastrój, co jest korzystne dla dzieci doświadczających lęku czy depresji.

Dodatkowo udział w treningach i zawodach woltyżerskich sprzyja rozwojowi umiejętności społecznych interakcji z innymi uczestnikami i trenerami, co jest istotne dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu lub innymi trudnościami emocjonalnymi.

Woltyżerka – trening, figury i zawody jeździeckie

Treningi woltyżerki koncentrują się na rozwijaniu siły, elastyczności, koordynacji jeźdźca oraz umiejętności pracy z koniem. Zazwyczaj trening woltyżerki rozpoczyna się od rozgrzewki obejmującej bieganie, rozciąganie i lekkie ćwiczenia gimnastyczne. Następnie przechodzi się do pracy z koniem, który musi być równie dobrze przygotowany – zazwyczaj trenuje się go, aby poruszał się w równym tempie i po stałej ścieżce (volte).

Podczas zawodów, zawodnicy prezentują swoje umiejętności w rundach składających się z serii obowiązkowych i dowolnych ćwiczeń na grzbiecie konia, który porusza się z asekuracją longera, czyli osoby prowadzącej konia na lonży. Zawodnicy mogą startować indywidualnie, w parach lub w drużynach. Każda prezentacja jest oceniana przez skład 3 – 5 sędziów, którzy w punktacji biorą pod uwagę poprawność wykonania figur obowiązkowych, synchronizację, technikę, artystyczność oraz sposób interakcji z koniem.

Do najczęściej wykonywanych podczas treningów oraz zawodów pozycji i figur należą:

• wskok – to pierwsza figura, podczas której jeździec wskakuje na konia, przygotowując się do dalszych akrobacji;
• siad podstawowy – pozycja jeździecka, w której zawodnik siedzi pionowo, z nogami zgiętymi w kolanach i stopami opartymi na kłębie konia;
• siad boczny – zawodnik siedzi na boku konia, z jedną nogą zgiętą w kolanie i drugą rozciągniętą wzdłuż ciała;
• stanie – jeździec stoi na grzbiecie konia, jedną ręką trzymając za kłęby, a drugą uniesioną w górę;
• flaga – zawodnik leży na koniu twarzą do ogona, z jedną nogą i ręką uniesionymi do góry, tworząc kształt flagi;
• młynek – widowiskowa pozycja, w której zawodnik wykonuje obrót o 360 stopni wokół swojej osi, stojąc na grzbiecie konia;
• scissors – jedna z trudniejszych figur w woltyżerce, gdzie zawodnik wykonuje skok w powietrze z zamianą pozycji nóg, przypominający ruch nożyc;
• mostek – figura, w której zawodnik leży na plecach z nogami i tułowiem uniesionym do góry, tworząc kształt mostu.

Te i inne figury wymagają nie tylko umiejętności gimnastycznych, ale także wyjątkowego zaufania i harmonii z koniem, co czyni woltyżerkę wyjątkowo atrakcyjnym i emocjonującym sportem dla widzów. Zawodnicy, którzy perfekcyjnie opanowali te umiejętności, mogą zdobyć brązową, srebrną lub złotą odznakę jeździecką.

Najważniejsze elementy wyposażenia konia i jeźdźca w woltyżerce

Woltyżerka, będąca formą gimnastyki akrobatycznej na koniu, wymaga specjalnego przygotowania zarówno konia, jak i jeźdźca. Do najważniejszych elementów niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa oraz osiągnięcia najlepszych wyników w woltyżerce należą: 

• siodło – w woltyżerce używa się specjalnego siodła, które jest szerokie, płaskie i pozbawione rogów (nie może to być na przykład siodło ujeżdżeniowe). Posiada również uchwyty, które jeździec może używać do utrzymania równowagi. Takie siodło zapewnia większą stabilność i więcej miejsca do wykonania akrobacji;
• podkładki pod siodło – używa się miękkich, dobrze amortyzujących podkładek, które chronią grzbiet konia przed naciskiem siodła, co zapewnia komfort zarówno koniowi, jak i jeźdźcowi;
• ogłowie – podczas woltyżerki konie często noszą miękkie ogłowia bez wędzidła, co pozwala jeźdźcowi na bardziej subtelne kierowanie koniem, wykorzystując ciężar swojego ciała;
• podłoże – podłoże w ujeżdżalniach oraz na zawodach musi być miękkie i elastyczne, by amortyzować upadki i zwiększać bezpieczeństwo. Zazwyczaj stosuje się specjalną mieszankę piasku z włóknami, którą regularnie pielęgnuje się i bronuje;
• pasy bezpieczeństwa – w trakcie początkowych treningów lub nauki nowych figur stosuje się pasy bezpieczeństwa, które mogą zapobiec upadkom;
• odzież i obuwie jeźdźca – w woltyżerce jeźdźcy noszą elastyczne stroje, takie jak trykoty gimnastyczne, które nie krępują ruchów. Ważne, aby ubranie było przyległe, by nie zahaczać o elementy konia czy siodła. Specjalne buty woltyżerskie, lekkie i z miękką podeszwą, poprawiają czucie konia i ułatwiają utrzymanie równowagi.

Dobór odpowiedniego sprzętu oraz warunki treningowe są kluczowe dla bezpieczeństwa i komfortu zarówno konia, jak i jeźdźca, co wpływa na efektywność i przyjemność płynącą z uprawiania woltyżerki.

Podsumowując, woltyżerka to nie tylko widowiskowy sport konny, ale przede wszystkim doskonały sposób na rozwijanie umiejętności fizycznych i emocjonalnych. Dlatego bez względu na to, czy jesteś zawodnikiem, fanem sportów konnych, rodzicem dziecka szukającym nowych form aktywności, czy też osobą zainteresowaną hipoterapią, woltyżerka będzie dla Ciebie doskonałym wyborem. Warto jednak pamiętać, że jak każdy sport konny tak i woltyżerka wymaga regularnych treningów i odpowiedniego przygotowania konia i jeźdźca.